Trong nửa tháng qua, hai giải pháp hợp đồng thông minh trên mạng chính Bitcoin – OP_NET và Arch – đã thu hút nhiều sự chú ý và thảo luận. Điều thú vị là cái tên OP_NET khá giống với OP_CAT mà mọi người đã quen thuộc, đều bắt đầu bằng tiền tố “OP_”, khiến cho nhiều người cảm thấy chúng có sự tương đồng nào đó. Do đó, tôi muốn bắt đầu bằng việc giới thiệu ngắn gọn về OP_CAT.
**OP_CAT** là một mã lệnh trong Bitcoin, từ năm ngoái đã có một nhóm cộng đồng, do Udi Wertheimer – người sáng lập “Quantum Cats” và “Taproot Wizards” – kêu gọi khôi phục OP_CAT. Việc “khôi phục” này có ý nghĩa là OP_CAT đã từng tồn tại nhưng đã bị Satoshi Nakamoto loại bỏ vào năm 2010 do có khả năng gây ra tấn công DoS tiềm ẩn. OP_CAT, viết tắt của “concatenate”, cho phép thực hiện các phép nối chuỗi, kết hợp hai chuỗi lại với nhau. Nhưng OP_CAT thực sự sẽ làm gì để giúp Bitcoin phát triển hợp đồng thông minh? Điều này rất trừu tượng và khó hiểu, vì vậy tôi khuyên những ai quan tâm nên đọc bài viết của tác giả Jaleel với tiêu đề “13 dòng mã giúp Bitcoin thực hiện hợp đồng thông minh?”.
Dưới đây là một số điểm chính để hiểu về OP_CAT:
– OP_CAT liên quan đến việc nâng cấp mềm (soft fork) của mạng Bitcoin, và để thực hiện điều này, đề xuất BIP-347 cần phải được thông qua. Hiện tại, đề xuất này chỉ đang ở giai đoạn “Đề xuất”.
– OP_CAT đã được khôi phục trên BCH và BSV trong vài năm qua, nhưng các trường hợp sử dụng liên quan vẫn còn rất trừu tượng. Hầu như không có ví dụ rõ ràng nào về những gì OP_CAT có thể làm trong việc phát triển dApp.
– OP_CAT không phải là “giải pháp ngay lập tức”; việc khôi phục OP_CAT hơn như là bước đầu tiên để giải phóng hợp đồng thông minh Bitcoin.
Về phần **OP_NET**, thực chất nó thuộc về một loại “giao thức”, tương tự với các giao thức như Rune, BRC-20, ARC-20. Mặc dù tên gọi có tiền tố “OP_”, cách thực hiện của nó không liên quan gì đến mã lệnh Bitcoin.
Khung OP_NET được chia làm hai phần: phần đầu tiên là mạng chính Bitcoin, đóng vai trò như lớp khởi tạo hành vi và xác nhận cuối cùng. Trong khi đó, việc thực hiện hợp đồng và xác nhận trạng thái lại nằm ở phần thứ hai, bao gồm OP_VM và các nút OP_NET, tạo thành “lớp thực hiện”.
Theo sơ đồ khung kỹ thuật bên trên, quá trình OP_NET thực hiện hợp đồng thông minh trên mạng Bitcoin diễn ra như sau: người dùng triển khai hoặc tương tác với hợp đồng từ mạng Bitcoin, dữ liệu giao dịch sẽ chứa chuỗi “BSI”, để lớp thực hiện có thể nhận diện là một giao dịch từ hợp đồng OP_NET. Sau khi giao dịch được xác nhận, OP_VM sẽ thực hiện các thao tác hợp đồng và cập nhật trạng thái, sau đó giao cho nút OP_NET để xác nhận trạng thái, cuối cùng cung cấp trạng thái đó cho Bitcoin dApp. Sau khi dApp nhận được kết quả và thực hiện các hành động ứng hợp, chúng sẽ gửi kết quả hành động trở lại mạng Bitcoin.
Tại đây, bạn có thể cảm thấy điều này khá quen thuộc – đúng là mô hình “thực hiện ngoài chuỗi, xác nhận trên chuỗi” mà các nhà phát triển đã áp dụng. Tuy nhiên, OP_NET có một cơ chế thú vị là “đốt Bitcoin”. Phí giao dịch OP_NET bao gồm hai phần: một phần là phí cơ bản của giao dịch Bitcoin và một phần là phí OP_NET, trong đó phí OP_NET bao gồm phí thực hiện và phí ưu tiên, tất cả đều được thanh toán bằng Bitcoin. Phí giao dịch OP_NET phải lớn hơn 330 satoshis để không bị từ chối bởi nút do quá nhỏ. Phí ưu tiên giúp đảm bảo hành động hợp đồng của bạn được thực hiện sớm, giống như model gas trong Ethereum.
Nếu phí giao dịch OP_NET lớn hơn 0.0025 Bitcoin, thì 330 satoshis sẽ bị “đốt”, phần dư sẽ được trao cho những người vận hành nút như một phần thưởng. “Đốt” ở đây giống như việc tiền trong hợp đồng không thể rút ra, bởi vì OP_NET đã sử dụng loại giao dịch Bitcoin đặc biệt “Taproot script path spending” để trừu tượng hóa địa chỉ Bitcoin thành địa chỉ hợp đồng không ai có thể kiểm soát.
Cuối cùng, cần phải chú ý đến bối cảnh mà dự án này hình thành. Đội ngũ phía sau là nhóm MotoSwap, nổi tiếng với $OSHI – một trong những token đứng thứ ba về vốn hóa thị trường trong thời kỳ BRC-20. Dù OP_NET dùng Bitcoin làm Token giao dịch, nhưng nó còn tích hợp các tiêu chuẩn OP_20 và OP_721, cho thấy phong cách của dự án rõ rệt theo hướng “giao thức và tài sản mới”.
Khác với OP_NET, **Arch** đã công bố nhận được 7 triệu đô la Mỹ từ vòng hạt giống, với sự dẫn dắt từ Multicoin Capital. Arch có Token của riêng mình, vừa dùng làm phí giao dịch, vừa là Token staking cho các xác nhận của mạng PoS. Do đó, sự định hướng của Arch hoàn toàn khác với OP_NET; trong khi OP_NET thiên về “giao thức và tài sản mới”, thì Arch được định nghĩa là “một lớp hợp đồng thông minh xây dựng trên nền tảng Bitcoin,” hay chúng ta có thể gọi đó là “lớp 1.5 Bitcoin”.
Quá trình hoạt động của Arch tương tự như mô hình trên; người dùng tạo giao dịch trên mạng Bitcoin, các nút Arch sẽ nhận diện và xác minh giao dịch, các nút lãnh đạo sẽ tạo khối cho mạng Arch và gửi các giao dịch đã xác nhận trở lại mạng Bitcoin.
Một điểm khác biệt nữa là Arch có sự chi tiết hơn trong các kỹ thuật đảm bảo tính ổn định mạng so với OP_NET. Ví dụ, họ áp dụng giải pháp ký “FROST + ROAST”, giúp đảm bảo miễn là 51% các thành viên mạng trung thực và hợp tác, họ sẽ có thể ký tên để bảo đảm tính ổn định.
Mặc dù Arch có Token của riêng mình, người dùng vẫn có thể thanh toán bằng Bitcoin trong quá trình tương